Развој на ГОВОРОТ кај децата: Дали имате мало џагор или тивко, што да очекувате во која фаза и кога да СЕ ЗАГРИЖИТЕ

Способноста да зборуваме е единствена за луѓето, нашата супермоќ е таа што не разликува од животинскиот свет. Развојот на говорот е еден од темелите на развојот на децата и има повеќекратно значење: овозможува комуникација со другите луѓе и изразување и разбирање на чувствата, го поттикнува процесот на размислување и креативноста и е едно од основните алатки за учење.

Без разлика дали имате малку зборувач или молчалив, или сте некаде во златната средина, веројатно можете сами да погодите. Она што денес го споделува со вас д-р Пилар Светлана, специјалист по педијатрија се основните пресвртници на развојот на говорот, односно како родители знаете што да очекувате во која фаза и кога, во крајна линија, треба да се грижите и да побарате стручна помош.

Како се развива говорот?
Верувале или не, бебињата се раѓаат со способност да комуницираат со околината. На самиот почеток оваа способност се сведува на суперсила наречена плачење, на која ниту еден родител досега не и се спротивставил успешно. Со текот на времето, оваа способност за комуникација се развива бидејќи потребите на бебето постепено растат месец во месец.

Еве како изгледа накратко:

0-3 месеци

плачење и кукање

4-6 месеци

гугање, звучи како рикање, жуборење и лелекање, кикотење и смеење, плачење

одговара на овие звуци кога и се обраќате и знае да изрази задоволство и
незадоволство

7-11 месеци

муабет т.е. изговарање разни слогови без значење (ба-ба, да-да, ма-ма…)

се обидува да имитира звуци, комуницира со гестови и движења и разбира „не“

12-17 месеци

првите зборови, околу 4-6, најчесто нејасно изговорени, кои се однесуваат на личности или
предмети, се обидува да имитира едноставни зборови

разбира многу изрази и зборови, но главно користи невербална комуникација
(гестови и движења, држење, поглед, израз на лицето, тон на гласот)

18-23 месеци

„говорна експлозија“ – може да користи 50-70 зборови во секојдневниот говор и има
способност да научи по еден нов збор на секои два часа

почнува да користи изрази и да формира пократки реченици

По овој турбулентен период, д-р Пилар објаснува дека говорот на детето станува се покомплициран. Од 2 до 3 години говорот е поразбирлив, речениците стануваат подолги, детето одговара на едноставни прашања, користи лични заменки и множина и ги препознава речиси сите работи од неговата непосредна околина. Од 3-та до 5-та година, разговорите стануваат подолги, посложени, дури и апстрактни. Детето сè уште не ги изговара јасно сите звуци, но знае како да го изрази своето мислење и чувства. По 5-годишна возраст, детето може да има вокабулар од околу 2500 зборови и да зборува јасно, со целосни и граматички точни реченици. Очекувајте многу прашања кои почнуваат со: „Кој?“, „Што?“, „Како?“, Зошто?…

ои се нарушувањата во развојот на говорот?
Бавниот развој на говорот најчесто се забележува до 3-годишна возраст, а подоцна, приближно пред да започнете со училиште, зборуваме за недоволно развиен говор. Ова значи дека иако детето го разбира говорот:

-повеќето од звуците не ги изговара правилно
-вокабуларот е лош, речениците се кратки и граматички неточни
-тешко се изразува вербално и говорот е непромислен и некреативен

Причините за нарушувања на развојот на говорот се:
-погрешна настава
-социо-емоционални причини: услови за живеење, родителска посветеност, социјални контакти, време на екранот
-невропсихолошки причини: аутизам, разни невролошки заболувања и оштетувања
-физички причини: оштетување или слабеење на слухот (најчесто поради чести инфекции на увото или присуство на ушна маст), дефекти на органите на говорот (расцеп на усна и/или непце, неправилно распоредување на забите).

Штом се забележи бавниот развој на говорот, идеално до 2-годишна возраст, од исклучителна важност е родителите веднаш да побараат помош, бидејќи колку е постаро детето, толку потешко и побавно е да се поправи нарушувањето на говорот. Исто така, на самиот почеток треба да се исклучи постоењето на физички и невропсихолошки причини за нарушување на говорот, бидејќи во тој случај овој проблем е многу посериозен и посложени.

Како да се процени дали детето има нарушувања во развојот на говорот?
Д-р Пилар наведува дека родителите можат самите релативно рано, веќе на возраст од 12-18 месеци, да проценат дали детето има нарушување во развојот на говорот. Неопходно е да се обрне внимание на следново:

-Дали тој реагира кога зборуваш со него?
-Дали разбира прашања и едноставни наредби?
-Дали тој реагира на изјави?
-Дали користи невербална комуникација?
-Дали покажува или мрмори кога сака нешто?

Ако детето разбира што му кажувате и знае како да ги изрази своите потреби и желби, не грижете се, туку бидете трпеливи и охрабрете го детето да користи зборови во своето изразување секој ден. Говорот не може брзо да се развие, тоа е процес на учење кој треба да биде забавен и дел од играта.
Конечно, запомнете дека развојот на говорот е индивидуална работа и варира од дете до дете. Не оди по линеарен пат, но понекогаш оди побрзо или побавно, а понекогаш дури може да стагнира бидејќи детето освен говорот учи и други вештини. Поради оваа причина, не го споредувајте вашето дете со други деца. Најважно е дека без социјален контакт детето нема да научи да зборува правилно. Затоа разговарајте со вашето дете, пејте песни, одговарајте кога ви зборува, поставувајте му прашања и пред се охрабрувајте го и пофалете го детето секогаш кога ќе каже нов збор.

Содржината на овој текст е наменета исклучиво за општи информативни цели и не може да послужи како замена за преглед, дијагноза и третман од страна на лекар. Во случај на било каков здравствен проблем, како и пред да започнете со каква било терапија, побарајте помош од вашиот лекар. Се отфрламе од одговорност за каква било штета предизвикана од погрешно толкување на содржината на текстот.