Технолошките работни места заминуваат од Кина

Иако речиси две и пол децении вработените во кинеските фабрики за висока технологија важеа за „професионални, посветени и евтини“ работници, тоа веќе не е така, а големите гиганти полека го префрлаат своето производство во други делови од регионот, пред се Југоисточна Азија.

Со просечна заработка од 1.200 до 1.600 долари месечно во фабриките за финално склопување – ФАП (final assembly process, FAP) каде што се склопуваат паметни телефони, компјутери и друга потрошувачка електроника, кинеските работници веќе заработуваат повеќе од повеќето од нивните колеги во Азија, како и работниците во Источна и Југоисточна Европа.

Од друга страна, високо квалификувани инженери, различни технолошки експерти и програмери на софтвер OEM веќе некое време заработуваат дури и повеќе од нивните еквиваленти во САД и Европа, и не е невообичаено цели тимови за развој на производи да се преселат во Кина од земјите на ЕУ, а се повеќе и од Велика Британија, Канада и САД. Овој процес веќе го доби својот официјален термин – „Р&Д егзодус“ (егзодус на експерти за истражување и развој). Причината не се само платите и пристапот до најновата светска технологија, туку и неможноста за брз развој на производи (брзи прототипи) надвор од Кина.

Прототип за 48 часа

Бидејќи треба да се направат десетици прототипови во различни фази на дизајнирање на електронски уреди, сето тоа бара многу време и пари. Не и во Кина: уред кој инженер го дизајнира во развојниот софтвер (CAD/CAM) може да се испрати во фабрика за делови истиот ден, а готов прототип може да се добие за неколку дена, понекогаш дури и за 48 часа. Тоа е едноставно невозможно надвор од Кина, бидејќи ниту една друга земја во светот (освен Германија и делумно САД) нема толку многу фабрики и компании за развој на толку мала географска област, како, на пример, областа Шенжен.

Исто така, кинеските фабрики се „микроспецијалисти“, односно се специјализирани и за најмали компоненти, дури и до завртки, куќишта, копчиња… Надвор од Кина едноставно не е исплатливо поради економскиот систем кој отсекогаш фаворизирал увоз и извоз – нешто се произведува, додека други компоненти се увезуваат. Отиде толку далеку што дури и швајцарските фабрики за часовници, познати по слоганот „Swiss Made“ (произведено во Швајцарија), сметаат дека е многу поевтино да увезат некои од микрокомпонентите.

Поради ова, дури и прописите кои го пропишуваат она што може да се нарече „Swiss Made“ мораше да се сменат. Претходно за ова беа потребни над 85 проценти од домашните компоненти, додека денес е доволно дизајнот првично да биде швајцарски, околу 60 проценти домашни делови, додека останатите 40 проценти главно се увезуваат од Хонг Конг.

Така, денес просечниот кинески ИТ експерт или инженер по електроника има годишна плата од 32 до 40 илјади долари. Оваа бројка беше уште поголема во 2018 и 2019 година – околу 53 илјади долари, но ефектите од глобалната пандемија и честите затворања (локдауни) во Кина најмногу го погодија технолошкиот сектор.

Многу технолошки гиганти, како Ејпл, ХП и Дел (Apple, HP и Dell), исто така беа принудени значително да ги намалат своите прогнози за 2021 и 2022 година, како и вкупниот број единици на нивните производи. Аналитичарите очекуваат сличен тренд најрано до 2025 година. Иако глобалната пандемија стивна, а многу индустриски сектори дури се вратија на нивоата на производство од „пред пандемијата“, огромниот пораст на глобалната побарувачка за производи од ИТ индустријата значи дека понудата сè уште нема да биде во чекор со побарувачката.

Тоа значи и дека цените на паметните телефони, лаптопите и таблетите ќе бидат релативно повисоки од претходните години. Статистиката покажува дека од 2018 година смартфоните поскапеле во просек за 18,3 отсто, а компјутерите и компјутерските компоненти за 21,2 отсто. Графичките акцелератори (графичките картички) поскапеа за 40 до 60 отсто, за што најмногу придонесе популарноста на „крипто рударството“ на дигитални монети, каде масовно се користат овие картички.

Иако јазот меѓу богатите и сиромашните и меѓу градовите и руралните области во Кина е еден од најголемите во светот, високоиндустриските области како Пекинг, Гуангжу, Туанџин и Шенжен сега имаат просечна месечна плата меѓу 2.300 и 2.500 долари. Во сложената електронска индустрија, просекот е уште поголем – околу 28.000 јуани (3.700 до 4.000 долари).

Технолошки тесно грло

Експертите проценуваат дека во наредните години еден од најголемите проблеми ќе биде производството на самите компоненти – процесори, мемории, разни контролери и дисплеи. Бидејќи овие компоненти користат ретки метали и скапи суровини, како што се злато, сребро, кобалт, литиум и платина, трошоците за производство неизбежно ќе се зголемат.

Исто така, растечки проблем е недостатокот на „машини за производство на машини“, наречен и проблем АСМЛ. Тоа е најголемиот светски производител на објекти за литографија, процес во кој се создаваат силициумските („вафери“) кои го сочинуваат јадрото на чиповите. Нивните машини и процеси ги користат најголемите светски производители на чипови, како што е тајванската ТСМЦ, која, пак, ги произведува повеќето чипови за другите големи технолошки компании како Ејпл, АМД и Нвидиа.

Поради ова, гигантите се повеќе се свртуваат кон другите земји во регионот, пред се кон Индија, Виетнам и Малезија. Платите на работниците се помали, а државните субвенции се повисоки, бидејќи владите на тие земји сакаат брз развој на технолошкиот сектор. Кина и Тајван како извори на компоненти се исто така многу блиску, па ова изгледа како „добитна комбинација“ за странските инвеститори, особено оние од САД.

Ејпл веќе има големи планови на индискиот пазар. Во градот Хосур во Бангалор, новата фабрика ќе вработи речиси 60.000 работници. Американскиот гигант со својот долгогодишен партнер, кинескиот Фокскон (Foxconn), тука ги произведува своите паметни телефони ајфон од 2017 година, а производството на актуелниот модел ајфон 14 започна во октомври.

Повеќето од овие уреди се наменети за домашниот, индиски пазар, што ја покажува и зголемената куповна моќ на се побројната средна класа во втората најнаселена земја во светот. Аналитичарите од Волстрит, исто така, проценуваат дека пет до седум отсто од вкупното светско производство на паметни телефони на Ејпл сега е со седиште во Индија и дека овој процент ќе се зголеми на 12 до 15 отсто во наредните години.

И Виетнам има своја „Силиконска долина“ – областа Хаифонг на северот на земјата. Кинескиот гигант Пегатрон отвори една од своите најголеми фабрики овде, која, како и во Кина, произведува за Ејпл и Мајкрософт. Сиртек (Sirtec), тајванска компанија која е исто така главен снабдувач на Ејпл, наскоро ќе отвори голема фабрика во истата област.

Експертите исто така проценуваат дека оваа област на Азија (Тајланд, Лаос и Виетнам) ќе има годишен раст од 50 проценти во технолошкиот сектор до 2025 година. Во овој дел на Виетнам со години работат и други гиганти – Нинтендо, Шарп и леново (Nintendo, Sharp и Lenovo), а во блиска иднина фабрики ќе отворат и јужнокорејската  LG Display и американската Амкор (Amcor).