ГОЛЕМА ИСТРАГА – Мистеријата за диверзијата на дното на Балтикот: Шведска ги крие документи, а новиот руски потег ги изненади сите

Повеќето европски влади сè уште го гледаат режимот на Путин како најверојатен саботер

„Њујорк тајмс“ (NYT) објави опсежна анализа на мистеријата за тоа тоа кој ја изведе диверзијата на гасоводот „Северен тек“. За септемвриската саботажа на дното на Балтичкото море, големиот американски медиум анализира низа комплицирани теории, но останува на заклучокот дека досега никој не понудил убедливи докази за сторителот, туку најмногу шпекулации и обвинувања. Дури и пред 15 години, студија на шведската влада предупреди дека не постои начин да се спречи саботажа на важна инфраструктура на дното на Балтичкото Море. Таа студија наведува дека „еден нуркач е доволен за да постави експлозивна направа“, што денес звучи визионерски. NYT одново расправаше за различните техники кои можеа да го разнесат гасоводот на Балтичкото Море; експлозивот можел да биде фрлен од брод или поставен покрај самиот гасовод со помош на нуркачи или тивки подморници.

Многу теории кружат
Со оглед на тоа што неколку земји имаат технолошки можности да спроведат ваква акција, а имајќи предвид дека по Балтичкото Море секојдневно крстарат бродови од девет земји, по неколкумесечна истрага се се сведува на вперување со прст кон можниот виновник. Полска, Украина и некои западни земји веднаш ја обвинија Русија за диверзија бидејќи е познато дека, на пример, имаат тивки подморници кои можат незабележано да се движат во длабочините на Балтичкото Море и да поставуваат експлозив точно каде што сакаат. Еден од проблемите со таа теорија, предупредува NYT, е дека Русија почнала со поправка на гасоводот, што ја ослабува тезата дека режимот на Путин стратешки ги уништува инфраструктурните „мостови“ кон Европа. Треба да се има предвид дека поправката на гасоводот е сложена и скапа операција која според проценките на западните експерти ќе чини околу 500 милиони долари, а тоа е цена што нема да ја платите доколку не сакате гасот повторно да се движи кон ЕУ. Од друга страна, Русија, исто така без вистински докази, ја обвини Британија за оштетување на гасоводот.

Интересно е што NYT, како и американските медиуми, не ја ни споменува теоретската можност за американско дејствување, туку шпекулира колку е интригантно тоа што шведската влада одлучила да ги скрие деталите за својата истрага, дури и од западните сојузници, кои укажува дека можеби ги крие своите наоди од стратешки причини.

Додека се градеше гасоводот, некои европски земји, како и САД, имаа многу сериозни забелешки. Полските власти го споредија договорот за изградба на гасоводот со пактот меѓу Хитлер и Сталин, но изградбата на Северен тек 2 сепак се случи, по притисокот од Русија. Германија брзо го прекина тој проект по инвазијата на Украина, само неколку месеци по неговото завршување во септември 2021 година.

Украински стратешки позиции

Она што е ново во NYT во споредба со анализите на постарите западни медиуми за можните интереси за запирање на подморскиот проток на гас од Русија во ЕУ, ги истакнува стратешките позиции на Украина.

Украинските власти уште пред почетокот на новиот конфликт со Русија ги оценија гасоводите кои не минуваат низ украинска територија како сериозна закана за националната безбедност. Ако Русија може да ја заобиколи Украина со гас, тогаш може да ја бомбардира украинската инфраструктура. Минатата година, украинскиот енергетски регулатор испрати писмо од 13 страници до Полска за да ги координира напорите да се спречи транспорт на гас преку Северен тек 2, бидејќи тоа „негативно ќе влијае на националната безбедност на Украина“. Покрај тоа, Украинците во тоа време беа загрижени за комерцијална штета доколку Русите успеат да го избегнат превозот преку Украина. Имено, цело време (и за време на конфликтот) руските извозници и плаќаат на Украина да пропушта гас преку цевководи на украинска територија.

NYT тврди дека поседуваат документ кој покажува дека тие сигурно имале намера да наплатат за минување на рускиот гас во првата половина на 2022 година, вклучувајќи го и оној на Гаспром и Роснефт. Според тој договор Украина добива околу една милијарда долари годишно преку транзитни такси. Меѓутоа, самата идеа дека можеби Украинците имале стратешки интерес да го саботираат гасоводот е многу вознемирувачка за западните сојузници бидејќи таквиот чин би претставувал знак на непријателство за членките на НАТО алијансата. Затоа, преовладува мислењето дека теоријата за украинската диверзија на гасоводот има погрешна логика, бидејќи Украинците секако се свесни за нивната зависност од сојузот со западните сојузници и не би се коцкале со тоа. Некои веруваат дека Украина веројатно нема технички ресурси за да изврши диверзија; немаат пристаниште на Балтичкото Море, а нивната последна подморница беше запленета од Русите во 2014 година.

Путин останува главен осомничен

Затоа, заклучуваат во NYT, повеќето европски влади сè уште го гледаат режимот на Путин како најверојатен саботер, а тоа е затоа што во еден момент интензивно ги користеа испораките на гас за уцени. А сепак, без оглед на воената реторика, NYT истакнува дека руските добавувачи на гас не сметале на долгорочен прекин на испораките на ЕУ. На еден од состаноците на Газпром Русите истакнаа дека Европејците се толку зависни од гасот што по само една студена зима ќе ги молат за гас. Од друга страна, Германија повторно го затвори „Северен тек 2“, така што, заклучува NYT, Русија немаше посебна корист од саботажата, дури и ако ја организираше. Имено, руските компании сè уште треба да плаќаат на Украинците за транзит на гас, тие се соочени со голема сметка за поправка и од таа позиција не можат да манипулираат со цените во билатералните разговори и да создаваат раздор меѓу европските сојузници.