ЕНЕРГЕТСКА ВОЈНА – Дали Европа може да ја преживее зимата без руски гас? Некако годинава проблемите ќе почнат подоцна…

На Европа и недостасуваат терминали за ЛНГ, но дури и да ги изгради, моментално нема доволно ТНГ за да се компензира гасот од Русија

Европа најверојатно ќе ја помине зимата без прекини на гас и покрај намалените испораки од Русија, но дури и навикнувањето на постудените домови и повисоките сметки за греење можеби нема да биде доволно во годините што доаѓаат, велат аналитичарите. „Како во стаклена градина, морам да признаам… Навистина користев многу гас“, вели Софи де Рус, која до оваа година го греела својот дом на белгискиот брег на удобни 21 Целзиусов степен.

Заштедата нема да биде доволна

Но, како и милиони други Европејци, 41-годишниот вработен во архитектонската фирма мораше да ја намали температурата на термостатот бидејќи цените на енергијата се зголемија по руската инвазија на Украина во февруари оваа година.

Постепеното намалување на протокот на руски гас во Европа предизвика трговска војна за ЛНГ, што доведе до нагло зголемување на неговите цени. Иако некои земји како Франција и Шпанија ги замрзнаа цените за потрошувачите, други како Белгија им дозволија на добавувачите повеќе или помалку да ги префрлат повисоките трошоци на своите клиенти. „На почетокот малку ме фати паника“, рече Де Рус, чија сметка за плин за куќа од 90 квадратни метри во Остдуинкерке скокна од 120 евра месечно на 330 евра.

Таа ја спушти температурата на термостатот на 18 степени и планира да постави двојни застаклени прозорци и соларен панел. Рамнодушноста кон потрошувачката на енергија на цела генерација Европејци ненадејно заврши во 2022 година, а сите сега внимаваат на колку степени е поставен нивниот термостат. Порано плинот беше многу и евтин, но сега е оскуден и скап.

Хаос на пазарот

Европската референтна големопродажна цена вообичаено малку флуктуираше и се движеше околу 20 евра за MWh. Оваа година скокна на дури 300 евра пред да падне на околу 100. „Ова е најхаотичното време што сум го доживеал во сите овие години“, рече за АФП Греам Фридман, аналитичар на европскиот пазар на гас во енергетската консултантска куќа Вуд Мекензи.

Голем пад на потрошувачката

Рекордно високите цени на енергијата принудија многу фабрики, особено во германскиот хемиски сектор, кој е во голема мера зависен од евтиниот руски гас, да го прекинат производството. Но, европските држави успеаја да ги наполнат своите складишта за гас и никој сè уште не останал без него. „Идејата за Европа без руска енергија беше невозможна до февруари“, рече Симоне Таљапитра, научник од Институтот Бригел во Брисел.

Топлата есен им овозможи на многу потрошувачи да го одложат почетокот на греењето и и’ помогна на Европа да ја дочека зимата во подобра позиција. Европските потрошувачи и индустријата ги намалија трошоците за околу 25 отсто во октомври во споредба со истиот месец во 2019-2021 година, проценува Бригел.

Во Германија, каде половина од домаќинствата се греат на гас, податоците покажуваат дека потрошувачката е намалена за 20 до 35 отсто во зависност од неделата. „Тоа е многу повеќе отколку што некој очекуваше“, рече Лајон Хирт, професор по енергетска политика во училиштето Херти во Берлин. „И ова е целосно спротивно на она што го кажале пророците на крајот на светот – дека луѓето едноставно не реагираат, дека едноставно продолжуваат да се загреваат, не го менуваат своето однесување и не реагираат на цените“.

Русија го загуби својот главен клиент

За неколку месеци Русија го загуби својот главен купувач на гас, Европа, која купи 191 милијарда кубни метри руски гас во 2019 година, а 90 милијарди оваа година. Вуд Мекензи прогнозира дека испораките на гас од Русија следната година ќе паднат на 38 милијарди кубни метри.

ЕУ можеше да увезе големи количини ЛНГ, но само со понуда да плати повеќе од јужноазиските земји како Пакистан и Индија. Како резултат на тоа, овие земји мораа да ја зголемат зависноста од јаглен, што има негативни последици за глобалната борба против климатските промени.

Што ќе биде во 2023 година?

Способноста на Европа да увезува ЛНГ е ограничена поради недостигот на инфраструктура. На почетокот на војната, Франција и Шпанија имаа по неколку терминали во Украина за прием на танкери за ЛНГ, додека Германија немаше ниту еден. Иако се градат нови терминали за ЛНГ, следната година, наспроти годинава, Европа најмногу ќе мора да се снаоѓа без руски гас за да ги наполни магацините.

Ова може да предизвика уште пожестока трговска војна меѓу европските и азиските земји за гасот. „Клучниот фактор сигурно ќе биде какво е времето оваа зима“, рече Лаура Пејџ, аналитичар на гас во аналитичката фирма Кплер.

„Ако зимата во Азија и Европа е студена, таа битка ќе се засили“. Проблемот е што резервите на ЛНГ се ограничени. „Нема доволно гас во светот во моментов за да се надомести загубата на снабдување од Русија“, рече Фридман од Вуд Мекензи.

Новите терминали за ЛНГ нема да бидат во функција пред 2025 година, што значи дека Европејците ќе мора да се навикнат да живеат во домови загреани на само 18 степени.