„Полека, но сигурно“: Дупката во озонската обвивка на Земјата ќе заздрави до 2066 година

Како ретка добра вест за животната средина, осиромашената озонска обвивка што ја штити Земјата од штетното ултравиолетово зрачење полека, но забележливо заздравува со темпо што целосно би ја поправило дупката над Антарктикот што и се заканувала на планетата од 1980-тите, за околу 43 години.

Еднаш на секои четири години научна проценка покажа дека закрепнувањето е во тек, повеќе од 35 години откако секоја нација во светот се согласи да престане со производство на хемикалии кои го уништуваат слојот на озон во атмосферата на Земјата што ја штити планетата од штетното зрачење поврзано со рак на кожата, катаракта и оштетување на посевите.

„Во горната стратосфера и во озонската дупка гледаме дека работите се подобруваат“, рекол Пол Њуман, копретседавач на научната проценка.

Напредокот е бавен, се вели во извештајот претставен во понеделникот на конвенцијата на Американското метеолошко друштво во Денвер. Просечното глобално количество на озон на 30 километри (18 милји) високо во атмосферата нема да се врати на нивоата пред-разредување од 1980 година до околу 2040 година, се вели во извештајот. И нема да се врати во нормала на Арктикот до 2045 година.

Антарктикот, каде што е толку тенок што има годишна огромна дупка во слојот, нема да биде целосно поправена до 2066 година, се вели во извештајот.

Научниците и застапниците за заштита на животната средина ширум светот долго време ги поздравија напорите за заздравување на озонската дупка – што произлегува од договорот од 1987 година наречен Монтреалски протокол кој забрани класа на хемикалии кои често се користат во ладилни средства и аеросоли – како една од најголемите еколошки победи за човештвото.

„Акцијата за озон поставува преседан за климатските активности. Нашиот успех во постепеното укинување на хемикалиите што јадат озон ни покажува што може и мора да се направи – како прашање на итност – за да се оддалечиме од фосилните горива, да се намалат стакленички гасови и така да се ограничи зголемувањето на температурата.” Се вели во соопштението на генералниот секретар на Светската метеоролошка организација, професорот Петери Таалас.

Знаците на заздравување беа пријавени пред четири години, но беа благи и повеќе прелиминарни. „Тие бројки на закрепнување многу се зацврстија“, рече Њуман.

Двете главни хемикалии кои го исфрлаат озонот се на пониски нивоа во атмосферата, рече Њуман, главен научник за Земјата во Центарот за вселенски летови Годард на НАСА. Нивото на хлор е намалено за 11,5% откако го достигна својот врв во 1993 година, а бромот, кој е поефикасен во внесувањето на озонот, но е на пониски нивоа во воздухот, падна за 14,5% од неговиот врв во 1999 година, се вели во извештајот.

Дека нивоата на бром и хлор „престанаа да растат и се намалуваат е вистински доказ за ефикасноста на Монтреалскиот протокол“, рече Њуман.

„Има морска промена во начинот на кој нашето општество се справува со супстанциите што ја осиромашуваат озонската обвивка“, рече копретседателот на научната комисија Дејвид В. Фахи, директор на лабораторијата за хемиски науки на Националната океанска и атмосферска администрација на САД.

Пред неколку децении, луѓето можеа да влезат во продавница и да купат лименка со ладилни средства кои го нагризуваат озонот, отвораат дупка во него и ја загадуваат атмосферата, рече Фахи. Сега, не само што се забранети супстанциите, туку тие веќе не се многу во домовите или автомобилите на луѓето, заменети со почисти хемикалии.

Природните временски обрасци на Антарктикот, исто така, влијаат на нивото на озонската дупка, кое го достигнува својот врв на есен. И во изминатите неколку години, дупките беа поголеми поради тоа, но генералниот тренд е тренд на лекување, рече Њуман.

Ова е „заштедување на 2 милиони луѓе секоја година од рак на кожата“, изјави директорката на Програмата за животна средина на Обединетите нации, Ингер Андерсен, претходно оваа година во е-пошта за Асошиејтед прес (АП).

Пред неколку години, емисиите на една од забранетите хемикалии, хлорофлуоројаглерод-11 (CFC-11), престанаа да се намалуваат и се зголемуваа. Нечесните емисии беа забележани во дел од Кина, но сега се вратија таму каде што се очекуваа, рече Њуман.

Третата генерација на тие хемикалии, наречени HFC, беше забранета пред неколку години не затоа што ќе јаде од озонската обвивка, туку затоа што е стакленички гас што ја заробува топлината. Новиот извештај вели дека забраната ќе избегне дополнително затоплување од 0,3 до 0,5 степени Целзиусови (0,5 до 0,9 степени Целзиусови).

Извештајот, исто така, предупреди дека напорите за вештачко ладење на планетата со ставање аеросоли во атмосферата за да ја рефлектираат сончевата светлина, ќе ја разредат озонската обвивка за дури 20% на Антарктикот.