Откако ја видовме првата фотографија од црна дупка во историјата во 2019 година, сега имаме можност за прв пат да го набљудуваме овој космички феномен во малку поинакво расположение – кога исфрла моќен прилив на материја во пространоста околу неа.


Повеќето галаксии имаат супермасивна црна дупка во нивниот центар која ненаситно проголтува се што е во нејзина непосредна близина. Сепак, може и маестрално да „подригне“, односно да исфрли моќни млазови на материја со брзина блиска до брзината на светлината.

Имено, материјалот што црната дупка го вшмукува со својата гравитација не секогаш завршува во самата црна дупка. Наместо да падне во него, мал дел од честичките забрзуваат до неверојатни брзини и повторно летаат во вселената во зраци. Во некои случаи, млазовите можат да бидат толку големи што да се протегаат надвор од галаксијата каде што се наоѓа црната дупка.

Астрономите долго време се прашуваа каков механизам стои зад создавањето на вакви огромни млазови. „Знаеме дека млазовите доаѓаат од регионот што ја опкружува црната дупка, но сè уште не разбираме целосно како се случува ова. За директно да го проучуваме, треба да го набљудуваме потеклото на млазот што е можно поблиску до црната дупка“, рече астрономот Ру-Сен Лу од Шангајската астрономска опсерваторија во Кина.

Затоа, во 2018 година, научниците насочија неколку моќни телескопи кон центарот на галаксијата Messier 87 (М87), оддалечена 55 милиони светлосни години, така телескопите Global Millimeter VLBI Array (GMVA), Atacama Large Milimeter/submillimeter Array (ALMA) и Гренландскиот телескоп (GLT) го проучуваа моќниот млаз исфрлен од супермасивната црна дупка таму, пишува ESO.

По долги години анализа и обработка на податоците, тие ни претставија досега невидена глетка – база млаз која е поврзана со материјал кој се врти околу супермасивна црна дупка (која е 6,5 милијарди пати помасивна од Сонцето). Покрај млазот, на сликата можеме да видиме и она што експертите го нарекуваат сенката на црната дупка.

Имено, додека материјата циркулира околу неа, црната дупка се загрева и испушта светлина. Темната област во центарот на овој блескав прстен е сенката на црната дупка, односно единственото нешто што можеме да го видиме од неа бидејќи ова темно чудовиште е всушност невидливо. Гравитацијата на црната дупка е толку силна што, надвор од одредена точка во вселената, ништо не може да избега од неа. Не може да избега ниту од електромагнетното зрачење, како што се рендгенските зраци, радио брановите, светлината и слично.

Покрај сенката на црната дупка и фасцинантните млазови, научниците забележале уште две необичности на сликите – „ветер“ и зголемен прстен.

„Сликите покажуваат дека млазот осветлен со раб се поврзува со акрецискиот проток на црната дупка. Во близина на црната дупка, емисиониот профил на регионот од кој доаѓа млазот е поширок од очекуваниот профил на млазот, што укажува на можното присуство на ветер поврзан со акрецискиот проток“, велат астрономите кои го снимиле овој спектакл.

Големината на прстенот на новата слика е околу 50% поголема во споредба со фотографијата од 2019 година направена од соработката на телескопот Event Horizon, а причината за тоа, според астрономите, е поголема количина на материјал што паѓа кон црната дупка.

„Планираме да го набљудуваме регионот околу црната дупка во центарот на М87 на различни радио бранови должини за подетално да ја проучуваме емисијата на млазот. Следната година ќе биде уште повозбудлива бидејќи ќе можеме да дознаеме повеќе за тоа што се случува во близина на една од најмистериозните региони во универзумот“, рече Едуардо Рос од Институтот Max Planck.

Истражувањето со наслов A ring-like accretion structure in M87 connecting its black hole and jet беше објавено во списанието Nature.